admin

क्या से क्या हो गया…

By admin | October 5, 2018 | Comments 0 Comment

क्या से क्या हो गया, बेवफा तेरे प्यार में चाहा क्या, क्या मिला, बेवफा तेरे प्यार में …

शेअर बाजारातील पडझड || Downfall In Indian Share Market || मंदी हीच संधी || गुंतवणूक || शेअर बाजार मराठीत

ह्या ओळी आहेत देवानंदच्या guide या चित्रपटातील. वहीदा रेहमान आणि देवानंद यांच्या नात्यात जेंव्हा दुरावा येतो त्यावेळेस दारूचे घोट रिचवत देवानंद हे गाणं म्हणतो. देवानंद आणि वहीदा म्हणजेच guide राजू आणि नलिनी उर्फ रोसी हे एकमेकांना अपरिचित असतात तिथे ही गोष्ट सुरू होते. हळूहळू त्यांना एकमेकांबद्दल आत्मीयता वाटू लागते. त्यांच्या नात्यात विश्वास निर्माण होतो. नंतर ते एकमेकांच्या प्रेमात पडतात. सगळी बंधने झुगारून ते एकत्र नांदू लागतात. ते एकमेकांचं आयुष्य व्यापून टाकतात. असं वाटतं की सगळं जग आपलं आहे. पण नियतीला जणू हे मान्यच नसतं. प्रसिद्धीच्या शिखरावर पोहोचलेली वहीदा आणि केवळ तिचा साथीदार बनून राहिलेला देव. खरं तर देवानंदच्या आधारानेच ती त्या शिखरावर पोहोचलेली असते, पण नंतर तिच्या विश्वात नवीन ग्रहांचं परिभ्रमन सुरू होतं. अचानक छोट्याशा गोष्टीवरून त्या दोघांच्या नात्यात दुरावा निर्माण होतो आणि सगळा विचका होऊन बसतो.

Guide चित्रपटातील ही पार्श्वभूमी आणि तेथेच येणारं हे गाणं अत्यंत मनभेदक आहे. सांगायचं म्हणजे सध्या भारतीय शेअर बाजाराची अवस्थाही अशीच झाली आहे. सामान्य गुंतवणूकदार म्हणत आहे, “क्या से क्या हो गया, बेवफा तेरे प्यार में…” कारण ज्या सामान्य गुंतावणूकदाराच्या जिवावर अवघ्या महिन्यापूर्वी NIFTY ने all time high बनवला होता तो nifty त्या स्तरावरून जवळपास हजार दीडहजार पॉइंट खाली आला आहे. हा Nifty गेल्याच महिन्यात 11750 च्या आसपास होता जो केवळ पंधरा दिवसांत 10250 च्या जवळ येऊन ‘पडला’ आहे. ज्या पद्धतीने हा रक्तरंजित प्रवास झाला तो अविश्वसनीय आहे. कसलीच आणि कोणाचीच दया न दाखवता बाजाराने अनेकांच्या डोळ्यात पाणी आणलं आहे. केवळ सामान्य गुंतवणूकदारच नाही तर अनेक दिग्गज गुंतवणूकदार, ज्यांच्याकडे बघून देशातील सामान्य गुंतवणूकदार गुंतवणूक करत असतात त्यांचेही Portfolio मध्ये हाच कत्ल-ए-आम पाहायला मिळत आहे. घसरण आज थांबेल, उद्या थांबेल अशी तमाम जणांच्या आशा-अपेक्षांवर बाजार रोज पाणी फिरवत आहे. Nifty मध्ये 100 अंकांची घसरण तर सामान्य बाब बनून राहिली आहे. कुठलीच सकारात्मक बातमी बाजाराला मानवत नाहीये. बाजार सगळ्यांची “केह के लुंगा” असाच वागत आहे.

मागे 15 Sept ला “मंदी सांगून येत नाही” असा लेख लिहिला होता. पण हीच ती मंदी का याचाही सुगावा लागू दिला नाही. सगळं अत्यंत निर्दयीपणे अन बेसावध असताना झालं. मोठ्या कष्टाने रचलेला पत्त्यांचा बंगला वार्‍याच्या एका झोताने नामशेष व्हावा तशी परिस्थिती आहे. सामान्य गुंतवणूकदार तर पोर्टफोलियोकडे बघूही शकत नाही. सगळ्यात वाईट अवस्था तर Leverage Position असणार्‍यांची आहे. तेजीत असताना एक दोन दिवसांसाठी घेतलेले shares Stoploss लावायलाही वेळ न मिळू देता कोसळले आहेत. उधारीच्या ह्या positions अजून किती काळ तारून नेता येतील हीच भीती आहे. एकतरी बाऊन्स यावा जेथून बाहेर पडायची संधि मिळावी अशी अनेकांची अपेक्षा आहे. तोही येत नाहीये. हे सगळं का होत आहे, बाजारात एवढी कसली भीती आहे हा विश्लेषणाचा भाग आहे.

अलीकडच्या काळात जे शेअर बाजारात आले आहेत त्यांच्यासाठी ही पडझड भीतीदायक वाटणारी आहे. बर्‍याचजणांना असं वाटत आहे की बाजारातील शेअर्स शून्य होतात की काय? अर्थात दिवसाला पन्नास पन्नास टक्के तुटणारे शेअर्स बघितले की ती भीती रास्तच वाटते. पण जी लोकं बाजारात किमान वीस-पंचेवीस वर्षे झाले काम करत आहेत त्यांना हे अगदीच अनपेक्षित नाही. कारण मंदी ज्यांनी बघितली त्यांना असे अनुभव आधीच आलेले असतील.

मंदी नेमकी कोणत्या लेवलला जाऊन थांबेल ते कोणीही सांगू शकत नाही. सध्या बहुतांश गुंतवणूकदारचे पैसे बाजारात अडकले आहेत. पण जे नव्याने पैसे लावू इच्छितात त्यांना मात्र ही संधि दवडुन चालणार नाही. जर शंभर रुपये बाजारात गुंतवायचे असतील तर त्यातील 25 रुपये गुंतवायची वेळ आलेली आहे. अनेक Fundamentally Strong Stocks ह्या पडझडीच्या कचाट्यात सापडून 52 week low ला आले आहेत. थोडसं जर Data कडे बघितलं तर लक्षात येईल की Nifty नेमका कसा behave करतो.

Oct 2016 ला Nifty 8300 च्या आसपास होता. तेथून Jan17 , Oct17 , Jan18 , April18 & July18 मध्ये या महिन्यांमध्ये सर्वाधिक returns दिले. अध्ये-मध्ये छोटे-मोठे profit-loss सुरू होते.

**1995 पासून Nifty चे Returns per Lack**

दरम्यानच्या काळात Feb18 व March18 आणि आत्ता Sept18 मध्ये मोठी पडझड बघायला मिळाली. यात घाबरण्याची बाब अशी की सर्वाधिक पडझड ह्या महिन्यात, म्हणजे Oct मध्ये झाली आहे आणि Oct सुरू होऊन आता केवळ सहा-सात दिवस झाले आहेत. म्हणजे सहा दिवसातील पडझड ही वर्षभरातील (किंबहुना दोन वर्षातील) पडझडीसमान आहे.

पण सरासरी काढली तर Oct16 ते Oct18 यात 8300 ते 10000 असा फरक आहे जो असं दर्शवतो की बाजारात दीड-दोन हजार points ची तेजी आहे.

आता 1995 पासूनचा डाटा जर बघितला तर खूप बाबी समजू शकतील. या वीस वर्षांत 2000 आणि 2001 या सलग दोन वर्षात Nifty ने negative returns दिले. नंतर 2002 मध्ये ते सामान्यपणे राहिले आणि 2003 या वर्षात ते 73% इतके होते.

साधारणपणे 2008 लाही हीच अवस्था होती. जी काही मंदी-मंदी म्हणतात ती लेहमन ब्रदर्स नंतरची आर्थिक मंदी जी 2008 ला आलेली होती. 2008 साली Nifty ने सर्वात मोठी पडझड नोंदवली. त्याच वर्षात छोटे-मोठे बाऊन्सबॅकही येत राहिले. पण नंतर 2009 साली Nifty ने सर्वाधिक returns दिले. नंतर 2011 ला पुन्हा बाजारात निराशा होती. पण 2008 नंतर 2018 पर्यन्त Nifty ने खूप मोठा पल्ला गाठला. अडीच तीन हजारांचा Nifty 11000 पर्यन्त आला. यात काळा पैसा होता की आणखी काही हा वादाचा मुद्दा असला तरी देशात वाढणारा मध्यमवर्ग आणि जनसामान्यांत वाढती अर्थसाक्षरता ही बाजाराला फायद्याची ठरली. ती येणार्‍या काळात वाढतच राहील.

असा कल आहे की, जितकी मोठी मंदी येते नंतर तितकाच मोठ्या प्रमाणात तेजीही येते. ती ज्या वेगाने येते त्यावर अंदाज बांधणे कठीण आहे. सध्या महत्वाची अडचण काय आहे? तर Leverage Positions आणि Positional Trades किंवा Swing Call म्हणतात ते. ज्या गुंतवणूकदारांनी उपलब्ध कॅशमध्ये गुंतवणूक केली आहे, योग्य प्रमाणात ती गुंतवणूक केली आहे त्यांना यात घाबरण्याचे काहीच कारण नाही. पुढच्या वर्षी ह्याच दिवसात त्यांचा पोर्टफोलियो पुन्हा चमकताना दिसू शकतो. जे आधीच बाजारात होते आणि पूर्ण शक्तिनिशी Trade किंवा Invest करत होते त्यांचा शक्तिपात झाला आहे. त्यांच्यात आता नव्याने बाजारात उतरण्याची शक्ति नाही. कारण एकतर अनेकांचे Funds zero तरी झाले आहेत किंवा अडकूनतरी आहेत. आता खरी संधी आहे नवीन गुंतवणूक करू इच्छिणार्यांची. त्यांना जर दीर्घकाळासाठी पैसा लावायचा असेल तर ती सुरुवात इथेच होऊ शकते. अर्थात, ती टप्प्याटप्प्याने करावी लागेल. त्यातून जे Returns मिळतील ते दुप्पटही असू शकतात. चांगले शेअर्स निवडून त्यात SIP पद्धतीने गुंतवणूक ही येणार्‍या काळासाठी खूपच फायदेशीर ठरू शकते.

अभिषेक बुचके

श्रद्धा और सबुरी

श्रद्धा और सबुरी

By admin | September 30, 2018 | Comments 0 Comment

Indian Share Market || Opportunities In Investment || शेअर बाजार मराठीत || गुंतवणूक

DHFL आणि Yes Bank हे आज भारतीय शेअर बाजारातील चर्चेचे विषय आहेत. DHFL सारखी एक strong NBFC एका दिवसात पन्नास टक्के तुटते आणि आठ दिवस झाले तरी त्यात म्हणावी तशी recovery येत नाही. बरं असही नाही की त्यात काहीतरी मोठी नकारात्मक बातमी बाहेर आली आहे किंवा कसला घोटाळा उघडकीस आला आहे. PNB किंवा PC Jeweller मध्ये जेंव्हा irregularities उघडकीस आल्या तेंव्हा त्यातही टप्प्याटप्प्याने तूट झाली होती, पण इथे कशातच काही नसताना हा सगळा प्रकार होत आहे. यात नक्कीच काहीतरी NEWS असेल जेणेकरून हा शेअर पडतो आहे जे सामान्य गुंतवणूकदाराला अजून समजलं नाहीये. एखाद्याच्या चारित्र्यावर चिखल उडवून दिला म्हणजे लग्न जमायचीही बोंब होते तशातला भाग आहे हा. बरं चारित्र्यावर चिखल उडवावा असं काही घडलं आहे किंवा बघितलं आहे असं अजूनतरी काही नाही. इतरत्र उठलेला कल्लोळ बघूनच हा सगळा तमाशा सुरू आहे असं दिसतं आहे.

दुसर्‍या बाजूला आहे Yes bank. अगदी महिन्यापूर्वीची वस्तुस्थिती अशी आहे की, जवळपास 400 रुपयाला हा शेअर ट्रेड करत होता. त्यावेळेस अनेक Fundamental आणि Technical analyst या शेअरला BUY करा वगैरे म्हणत होते. शेअर मग कोसळू लागला. आणि राणा कपूर यांच्याबद्दलची बातमी आल्यावर तर हाहाकार माजावा तसा हा शेअर कोसळत निम्म्यवर आला आहे. अजूनही काही विश्लेषक याला Portfolio मध्ये ठेऊ नका असं म्हणत आहेत. महिन्यात असं काय घडलं हे अवर्णणीय आहे. पण यालाच शेअर बाजार म्हणतात. सामान्य गुंतवणूकदाराला यातील कसलाच थांगपत्ता नसतो.

या दोन शेअरमुळे अनेकांचे portfolio zero झाले आणि पैशांची माती झाली. अवघ्या पंधरा दिवसांच्या कलावधीत असं झालं. असे धक्के सामान्य गुंतवणूकदार पचवू शकत नाही. अशा धकक्यांमुळेच अनेक Traders शेअर बाजाराला राम राम करतात.

इतिहास बघितला तर असं दिसून येतं की यातून काहीच निष्पन्न होत नाही. सगळे बडे मासे याच्यातच पैसा कमवतात. चांगले शेअर्स zero होत नसतात हे माहीत असूनही सामान्य गुंतवणूकदार चिंतेत असतो कारण त्याचा कष्टाचा पैसा तिथे लागलेला असतो.

Divis Lab. ही एक Pharma sector मधील कंपनी आहे. या कंपनीचा दोन वर्षांचा ग्राफ बघितला तर काही निरीक्षणे लक्षात येतील. Sept 16 ला हा शेअर जवळपास 1300 च्या वर कार्यरत होता. मग Feb 18 मध्ये तो 760 पर्यन्त आला. त्यानंतर एक न्यूज आली आणि हा शेअर अजूनच कोसळला. कोसळत असताना 100 च्या पटीने तो पडत गेला आणि May 2017 मध्ये तो 540 च्या नीचांकी पातळीवर जाऊन बसला. त्यावेळेस अनेकजण overall pharma sector बद्दल नकारात्मक बोलत होते. कोणीही ते शेअर BUY करायचा सल्ला देत नव्हते. पण जवळपास महिन्याच्या आतच त्या शेअरने उसळी घ्यायला सुरुवात केली आणि Sept 17 मध्ये तो 970 ला पोहोचलाही. Nov पासून आजपर्यंत तो एकदाही 1000 च्या खाली गेलेला नाही. आज तो All Time High ला आहे.

अगदी अशीच story Sunpharma या Pharma क्षेत्रातील दिग्गज कंपनीची आहे. काही महिन्यांपूर्वी हा 450 च्या आसपास होता जो आता 650 च्या आसपास आहे. US FDA कडून काही Plants ला मंजूरी न मिळू शकणे ही नकारात्मक news होती जी या शेअर ला आणि संपूर्ण sector लाही खाली घेऊन गेली आणि आता अशाच पद्धतीच्या सकारात्मक news या संपूर्ण sector ला positive ठरत आहेत.

दूसरा शेअर आहे Infosys. IT क्षेत्रातील दिग्गज कंपनी. सन 2016 ते 2017 मध्ये IT कंपनीसाठी खूप कसोटीच होतं. या वर्षात IT शेअर्स ने negative returns दिले. नंतर Infosys साठी खूपच negative news आली. विशाल सिकका यांचं कंपनी सोडणं. तेंव्हा याचे शेअर्स खूप तुटले. जवळपास 850 च्या आसपास भाव बघायला मिळाले. Negative News ने बाजारातल्या सामान्य गुंतवणूकदारांना चक्रावून सोडलं आणि मोठे losses ही झाले. त्यावेळेस असं म्हंटलं जात होतं की ही कंपनी सहजासहजी परत पहिलं वैभव बघू नाही शकणार. पण आज, म्हणजे केवळ वर्षभरात Infosys ने आपला नवा उच्चांक गाठला. जवळपास 1450 चा High नोंदवला.

मॅगीची बातमी तर सर्वांना माहिती असेलच. दोन वर्षांपूर्वी मॅगीमध्ये घातक रसायने आहेत आणि ते मानवी शरीरसाठी धोकादायक आहेत वगैरे बातमी आली आणि मॅगी हे उत्पादन बनवणारी कंपनी Nestle चा शेअर बराच कोसळला. मॅगी हे nestle च्या महत्वाच्या product पैकी एक आहे. त्यावर भारतात बंदी घातली जाईल अशी ती बातमी होती ज्यानंतर ह्या शेअरमध्येही हाहाकार माजल्याप्रमाणे विक्री झाली. पण अल्पावधीतच हा शेअर परत वर आला.

दोन-तीन महिन्यांपूर्वीही UPL या शेअरच्या बाबतीत अशाच प्रकारचे सेंटिमेंट होते. 700 रुपयांच्या मूल्यापासून तो शेअर 540 पर्यन्त खाली गेला होता. पण नंतर Clarity आल्यानंतर एका दिवसात तो 20% वाढला आणि पुन्हा 740 च्या स्तरापर्यंत गेला. हासुद्धा Yes Bank प्रमाणे Nifty मधील स्टॉक आहे.

असे एक नाही अनेक उदाहरणे देता येतील. अशा अनेक दिग्गज कंपन्या आहेत ज्या काहींना-काही निमित्त झाल्याने कोसळल्या. पण त्यांचे Fundamental strong असल्याने त्या क्षेत्रातील समस्या दूर होताच त्या परत चमकू लागल्या. शेअर बाजारात चढ आणि उतार ही मूलभूत बाब आहे. जसं सोयाबीन, ऊस, कापूस, तूर इत्यादिचे भाव कायम सारखे राहत नाहीत. कालानुरूप व परिस्थितीनुसार त्यांचे दर कमी जास्त होत असतात तसच शेअर्सच्या बाबतीतही आहे. चांगल्या दर्जाचे शेअर्स पडत असतील तर टप्प्याटप्प्याने त्यात गुंतवणूक करून थोडी वाट बघितली तर उत्तम परतावा मिळतो. यात patience हा खूप महत्वाचा factor आहे. कुठलही sector कायम वाढत राहील असं होत नाही. त्यात उतार चढ येतच असतात. तसं नसतं तर आजपर्यंत Nifty, Sensex लाखावर पोचले असते. यासाठीच Diversified Portfolio महत्वाचा असतो. गेल्या वर्षी खराब कामगिरी करणारे IT व Pharma ह्या वर्षी चांगलं काम करत आहेत. कोणीतरी कोसळणार आणि कोणीतरी वाढणार हा बाजाराचा मूलभूत नियम आहे त्यात panic होण्यासारखं काहीच नाही. जे वाढत आहेत त्यात Trade करून पैसा कमवायचा आणि जे कोसळत आहेत त्यात गुंतवणूक करून दीर्घकाळासाठी पैसे ठेवायचे आणि ते वाढले की त्यातून नफा वसूल करायचा हे शेअर बाजराचं मूलभूत तत्व आहे.

श्रद्धा आणि सबुरी हेच सध्यातरी हातात आहे!

अभिषेक बुचके

मंदी हीच संधी!

मंदी हीच संधी!

By admin | September 24, 2018 | Comments 0 Comment

भारतीय शेअर बाजार || जागतिक मंदी की गुंतवणूकदारांना संधी || Share Market Analysis

सध्या शेअर बाजारात जो भूकंप सुरू आहे त्या भूकंपाचा केंद्रबिन्दु NBFC (Non-Banking Financial Company) येथे आहे. जे काही भीतीचं वातावरण आहे ते IL&FS च्या निमित्ताने सुरू झालेलं आहे आणि त्यामुळेच बाजारात अंनिश्चितता आहे. मंदीपेक्षा मंदीची भीती ही जास्त घातक असते. कारण नसताना गुंतवणूकदार सर्वकाही विकायला काढतो. मागच्या काही आठवड्यात मीही तसेच लेख पोस्ट केलेले होते जे मंदी येत आहे असा अंगुलीनिर्देश करत होते. त्यात तथ्यही आहे. पण सरसकट सर्वच ऐवज विकायला काढणे म्हणजे बाजारात भीती आहे असं स्पष्ट होतं. सलग सहावा दिवस बाजार मोठ्या पडझडीने बंद झाला.
.
आता काय करायला हवं?
मंदी हीच संधी!
बाजारात आधीच खूप पडझड झाली आहे ती अजून वाढूही शकते.
पण Long Term Investment करत असताना अशी मंदी किंवा पडझड ही संधी समजली पाहिजे. मंदी जरी आली तरी सर्वच्या सर्व शेअर्स खालच्या दिशेने प्रवास करतील असं काही नाही. चांगले शेअर्स हे मंदीच्या काळातही चांगला परतावा देतात. पण एखादा शेअर कुठपर्यंत खाली उतरेल हे कोणीच सांगू शकत नाही. किंवा मंदीमध्ये मार्केट कुठपर्यंत जाऊन परत फिरेल हे कोणीही सांगू शकत नाही. इथे गुंतवणुकीचा एक प्रकार आपण अवलंबू शकतो. SIP (Systematic Investment Plan)

SIP ही फक्त Mutual Funds मध्येच करतात असं काही नाही. शेअर्स मध्येही SIP करता येते. महिन्याकाठी विशिष्ट रक्कम चांगल्या शेअरमध्ये गुंतवता येऊ शकते. म्हणजे समजा बाजार आता पडणारच आहे. तुम्हाला महिन्याला जो पगार येतो त्यातील विशिष्ट रक्कम बाजारात टाकायची आहे. सगळ्यात आधी चांगले शेअर्स निवडणे. दर महिन्याला अशा शेअर्स मध्ये टप्प्याटप्प्याने गुंतवणूक करत राहणे. या पडझाडीत Maruti Suzuki सारखा शेअरही नवे तळ गाठत आहे. तुम्हाला जर 50000 गुंतवायचे असतील तर ते एकदाच गुंतवण्यापेक्षा प्रत्येक महिन्याला थोडी थोडी रक्कम त्यात गुंतवावी जेणेकरून तो शेअर वेगवेगळ्या रेटला मिळेल आणि रिस्क कमी होईल. अशी SIP तुम्ही वेगवेगळ्या Sector मधील शेअर्स मध्ये करू शकता.
.
फायदा काय?
साधारणपणे Mutual Fund मध्ये जेंव्हा पैसे गुंतवतो तेंव्हा शेअर निवड ही आपल्या हातात नसते. जर बाजार कोसळत असेल तर MF वरील परताव्यात कमी येतेच. त्यापेक्षा स्वतः चांगले शेअर्स निवडून त्यात गुंतवणूक करणे आणि नफा मिळताच बाहेर पडणे सोयीचे असते.
.
आता गुंतवणूक सुरू करायची वेळ आलेली आहे. पण सर्वच्या सर्व पैसे आत्ता गुंतवावेत असं नाही. चांगले शेअर्स घेऊन दीर्घकाळासाठी ठेवले पाहिजेत. टप्प्याटप्प्याने शेअर बाजारात पैसे लावणे उत्तम ठरेल. भलेही मंदी आली तरी हा एकसंध फ्लो चालू ठेवावा ज्याचे उत्तम परिणाम दोन वर्षात दिसू शकतात.
.
NBFC शेअर्समध्ये MF कडून झालेली गुंतवणूक आणि NBFC मध्ये आलेल्या पडझडीनंतर त्या MF चे रेट.

https://www.moneycontrol.com/…/these-24-mf-schemes-have-hig…

अभिषेक बुचके

…ताकही फुंकून प्यावे!

कालचा लेख आणि आजचा शेअर बाजार…

By admin | September 21, 2018 | Comments 0 Comment

भारतीय शेअर बाजार || मराठीत शेअर बाजार || Share Market Analysis || मंदीची नांदी

हाच तो लेख…

http://latenightedition.in/wp/?p=3269

शेअर बाजारात सर्वात वाईट काळ कोणता? असा प्रश्न केला तर सामान्य गुंतवणूकदार “पडझडीचा” काळ हाच धोकादायक किंवा वाईट काळ असं म्हणेल. पण त्याहीपेक्षा एक वाईट phase शेअर बाजारात किंवा एकंदरीत अर्थव्यवस्थेत असते. ती म्हणजे indecisive किंवा unpredictable phase. अशी परिस्थिती जेंव्हा काय होत आहे आणि काय होणार आहे याचं प्रत्येक गणित जर बाजार चुकवू लागला तर ती स्थिती सर्वात घातक आणि निराशादायी असते. गेल्या काही दिवसांपासून भारतीय शेअर बाजारात तीच अवस्था दिसून येत आहे.
अखंडपणे अर्थव्यवस्था अन शेअर बाजाराशी संलग्न बातम्यांचं विश्लेषण करणारे न्यूज चॅनलवर अन तिथे उपस्थित असलेले तज्ञांचेही याबाबतचे आडाखे चुकताना दिसत आहेत. कोणत्या क्षणी बाजार कसा दिशा बदलेले हे सांगणं कठीण होत आहे. पण दहा दगड मारल्यावर एक नेमका निशाण्यावर बसला की त्याचंच प्रदर्शन करून इतर चुकलेले नेम विसरून जायचे असा प्रघात असल्याने ते आपली लाल मिरवत असतात. असो!

भारतीय शेअर बाजाराची अवस्था प्रेमभंगी तरुणासारखी झाली आहे. सगळीकडे सगळं व्यवस्थित सुरू असताना याचा मूड मात्र खराबच असतो. जुनी प्रेमळ आठवण आली की हा स्वतःशीच हसतो आणि प्रेमभंग झाल्याचं लक्षात येताच हा रागराग करू लागतो. याच्या मूडचं काहीच विश्लेषण करता येत नाही. हा लहरी बनतो. तसाच आपला भारतीय शेअर बाजार लहरी अर्थात volatile बनला आहे. कधी ह्या मूडमध्ये तर कधी त्या मूडमध्ये.

तज्ञ मंडळी आणि मार्केट analyst त्यांच्या पद्धतीने त्यांच्या अभ्यासानुसार ह्या परिस्थितीचा मागोवा घेत आहेत आणि त्यातून काही मतही समोर ठेवत आहेत. पण अलीकडे काही गोष्टी समोर आलेल्या माझ्या निरीक्षणात आल्या त्याही मला मार्केटच्या ह्या तेजी-मंदी चा खेळ समजावून देऊ शकतात. सध्या भारतीय शेअर बाजार उच्चांकी पातळीवर जाऊन थोडासा खाली आला आहे. 15 September 2008 ला लेहमन ब्रदर्स ही वित्तसंस्था डबघाईस अर्थात दिवाळखोरीत निघाली होती. जागतिक अर्थव्यवस्थेत भूकंप घडवणार्याि ह्या घटनेनंतर जगभरातील शेअर बाजार हळूहळू कोसळू लागले होते आणि अनेक अर्थव्यवस्था बुडीत निघाल्या होत्या. त्या घटनेला आता दहा वर्षे पूर्ण झालीत. त्यानिमित्ताने विविध वृत्तपत्रात, मासिकांत आणि न्यूज चॅनल वर यासंदर्भात लेख लिहिले जात आहेत, रीपोर्ट सादर केले जात आहेत आणि चर्चा केली जात आहे. साधारणपणे असं मानलं जातं की दर दहा बारा वर्षांनंतर जागतिक मंदी येत असते. ह्या सगळ्या रीपोर्ट आणि वृत्तांकानाने जुन्या जखमेवरची खपली निघाली आहे आणि लोकांना ते दिवस आठवू लागले आहेत. म्हणजे, ज्यांनी ते दिवस पहिले आहेत ते लोक. सध्याच्या जागतिक कटकटीत पुन्हा एकदा मंदी डोकं वर काढते की काय ही भीती व्यक्त होत आहे. सध्या जगभरात महत्वाच्या देशांत उजव्या विचारसरणीच्या पक्षांची सत्ता आहे. जागतिक हितापेक्षा कडवा राष्ट्रवाद हा प्रत्येकाने अंगिकारलेला दिसतो आहे. त्यामुळे व्यापारयुद्ध, करेन्सीमध्ये होणारी चढउतार आणि आयात-निर्यात धोरण ही टोकाला पोहिचली आहेत. या सगळ्याची फलनिष्पत्ती अनिश्चित अर्थव्यवस्था असेल असं दिसत आहे.

लेहमन ब्रदर्सच्या पतनानंतर भारतीय अर्थव्यवस्था लागलीच कोसळली नाही. ते संकट आपलं नाही असं आधी भारतीयांचा व्होरा होता. पण कालांतराने त्याचे पडसाद भारतीय अर्थव्यवस्थेवर दिसू लागले अन मंदी अवतरली. मंदी की कधीही अचानक येते. त्याची पूर्वचिन्हे जाणवत असतात; जसं मोठा भूकंप येण्याच्या आधी भूकंपाचे लहान-मोठे धक्के बसतात तसं; पण त्यातून काही उपाययोजना केल्या तर ठीक आहेत अन्यथा सगळं निरर्थक.

सध्या डॉलरच्या तुलनेत रुपयाचे होणारे अवमूल्यन हे भारतीय शेअर बाजारच्या प्रेमभंगाचं प्रमुख कारण मानलं जात आहे. हे संकट क्षणिक आहे, भारतीय अर्थव्यवस्था मजबूत आहे किंवा इतर नेहमीची विधाने बघितली तर हे संकट फार काळ टिकणार नाही असं म्हणणारा एक गट आहे तर दूसरा गट हेच निमित्य ठरून जागतिक मंदी याच पाउलाने येईल असं म्हणत आहेत.

ते तसं असेलही, पण त्यासोबत बर्यायच पातळीवर ह्या बाबी जाऊन पोहोचतात. नोवेंबरमध्ये अमेरिकेत सिनेटच्या निवडणुका आहेत. त्यात कोणता पक्ष विजयी होतो हे बघणे महत्वाचं आहे. ती डोनोल्ड ट्रंपसाठी इशार्यााची घंटा असू शकते. दुसरीकडे, भारतातही निवडणुका येऊ घातल्या आहेत. काही विशिष्ट तज्ञ असं मानतात की सध्याचा शेअर बाजार हा फुगवटा आहे जो एकेदिवशी फुटणार आहे. सध्याची Index ची किम्मत ही खूप वाढीव आहे असं ते मानतात. मग हा पैसा आला कोठून? तर हा सगळा पैसा परदेशातील आणि भारतातीलही गुंतवणुकीच्या माध्यमातून शेअर बाजारात येतो आहे असा संशय व्यक्त केला जातोय. येणार्या् निवडणुकीत हा पैसा वापरता यावा यासाठी तो बाजारातून टप्प्याटप्प्याने काढला जाऊ शकतो. शिवाय सामान्य गुंतवणूकदाराला राजकीय अस्थिरता आणि जागतिक मंदी यासोबत ‘कॅपिटल प्रोटेक्षण’ हा प्रकार महत्वाचा वाटत असल्याने ते जरासे घाबरलेले आहेत. ह्या सगळ्याचा सार म्हणजेच सध्याच्या बाजारातील आंनिश्चितता आहे असं वाटतंय.
पुढे काय होईल माहीत नाही, पण तूर्तास ताकही फुंकून पिण्याची वेळ आली आहे…

– अभिषेक बुचके

…ताकही फुंकून प्यावे!

…ताकही फुंकून प्यावे!

By admin | September 20, 2018 | Comments 0 Comment

भारतीय शेअर बाजार || आर्थिक मंदी || Indian Share Market || शेअर बाजारातील पडझड || गुंतवणूक

अखंडपणे अर्थव्यवस्था अन शेअर बाजाराशी संलग्न बातम्यांचं विश्लेषण करणारे न्यूज चॅनलवर अन तिथे उपस्थित असलेले तज्ञांचेही याबाबतचे आडाखे चुकताना दिसत आहेत. कोणत्या क्षणी बाजार कसा दिशा बदलेले हे सांगणं कठीण होत आहे. पण दहा दगड मारल्यावर एक नेमका निशाण्यावर बसला की त्याचंच प्रदर्शन करून इतर चुकलेले नेम विसरून जायचे असा प्रघात असल्याने ते आपली लाल मिरवत असतात. असो!

तज्ञ मंडळी आणि मार्केट analyst त्यांच्या पद्धतीने त्यांच्या अभ्यासानुसार ह्या परिस्थितीचा मागोवा घेत आहेत आणि त्यातून काही मतही समोर ठेवत आहेत. पण अलीकडे काही गोष्टी समोर आलेल्या माझ्या निरीक्षणात आल्या त्याही मला मार्केटच्या ह्या तेजी-मंदी चा खेळ समजावून देऊ शकतात. सध्या भारतीय शेअर बाजार उच्चांकी पातळीवर जाऊन थोडासा खाली आला आहे. 15 September 2008 ला लेहमन ब्रदर्स ही वित्तसंस्था डबघाईस अर्थात दिवाळखोरीत निघाली होती. जागतिक अर्थव्यवस्थेत भूकंप घडवणार्‍या ह्या घटनेनंतर जगभरातील शेअर बाजार हळूहळू कोसळू लागले होते आणि अनेक अर्थव्यवस्था बुडीत निघाल्या होत्या. त्या घटनेला आता दहा वर्षे पूर्ण झालीत. त्यानिमित्ताने विविध वृत्तपत्रात, मासिकांत आणि न्यूज चॅनल वर यासंदर्भात लेख लिहिले जात आहेत, रीपोर्ट सादर केले जात आहेत आणि चर्चा केली जात आहे. साधारणपणे असं मानलं जातं की दर दहा बारा वर्षांनंतर जागतिक मंदी येत असते. ह्या सगळ्या रीपोर्ट आणि वृत्तांकानाने जुन्या जखमेवरची खपली निघाली आहे आणि लोकांना ते दिवस आठवू लागले आहेत. म्हणजे, ज्यांनी ते दिवस पहिले आहेत ते लोक. सध्याच्या जागतिक कटकटीत पुन्हा एकदा मंदी डोकं वर काढते की काय ही भीती व्यक्त होत आहे. सध्या जगभरात महत्वाच्या देशांत उजव्या विचारसरणीच्या पक्षांची सत्ता आहे. जागतिक हितापेक्षा कडवा राष्ट्रवाद हा प्रत्येकाने अंगिकारलेला दिसतो आहे. त्यामुळे व्यापारयुद्ध, करेन्सीमध्ये होणारी चढउतार आणि आयात-निर्यात धोरण ही टोकाला पोहिचली आहेत. या सगळ्याची फलनिष्पत्ती अनिश्चित अर्थव्यवस्था असेल असं दिसत आहे.

ते तसं असेलही, पण त्यासोबत बर्‍याच पातळीवर ह्या बाबी जाऊन पोहोचतात. नोवेंबरमध्ये अमेरिकेत सिनेटच्या निवडणुका आहेत. त्यात कोणता पक्ष विजयी होतो हे बघणे महत्वाचं आहे. ती डोनोल्ड ट्रंपसाठी इशार्‍याची घंटा असू शकते. दुसरीकडे, भारतातही निवडणुका येऊ घातल्या आहेत. काही विशिष्ट तज्ञ असं मानतात की सध्याचा शेअर बाजार हा फुगवटा आहे जो एकेदिवशी फुटणार आहे. सध्याची Index ची किम्मत ही खूप वाढीव आहे असं ते मानतात. मग हा पैसा आला कोठून? तर हा सगळा पैसा परदेशातील आणि भारतातीलही गुंतवणुकीच्या माध्यमातून शेअर बाजारात येतो आहे असा संशय व्यक्त केला जातोय. येणार्‍या निवडणुकीत हा पैसा वापरता यावा यासाठी तो बाजारातून टप्प्याटप्प्याने काढला जाऊ शकतो. शिवाय सामान्य गुंतवणूकदाराला राजकीय अस्थिरता आणि जागतिक मंदी यासोबत ‘कॅपिटल प्रोटेक्षण’ हा प्रकार महत्वाचा वाटत असल्याने ते जरासे घाबरलेले आहेत. ह्या सगळ्याचा सार म्हणजेच सध्याच्या बाजारातील आंनिश्चितता आहे असं वाटतंय.

पुढे काय होईल माहीत नाही, पण तूर्तास ताकही फुंकून पिण्याची वेळ आली आहे…

अभिषेक बुचके || @Late_Night1991 (Not a Market Analyst. Just an Observer)

DEMATERIALIZATION अनिवार्य

जागतिक मंदीची दहा वर्षे!

By admin | September 20, 2018 | Comments 0 Comment

भारतीय शेअर बाजार || जागतिक मंदी || Global Crisis Recession || लेहमन ब्रदर्स

जागतिक मंदीची दहा वर्षे! पण शेअर मार्केट मध्ये काम करणार्‍या प्रत्येकाला ही भीती सतत लागलेली असते की अशी काळोखी रात्र पुन्हा येईल की काय… शेअर बाजार हा सतत कसल्यातरी सावटाखाली वावरत असतो. भूकंपाचे संकेत जमिनिखाली राहणार्‍या प्राणी-कीटकांना आधी समजतात तसं जगभरातील आर्थिक-सामाजिक-राजकीय-भौगोलिक घडामोडीचे पडसाद शेअर बाजारात उमटताना दिसतात.
आजही बघितलं तर सलग चार दिवस झाले भारतीय शेअर बाजार तुटताना दिसत आहे. अशा क्षणी ते “भयस्वप्न” डोळ्यासमोर उभं राहतं म्हणजे राहतच. ही मंदीची सुरुवात तर नाही न?

शिकण्यासारख काहीतरी या लेखामधून नक्की मिळेल…
|
https://www.loksatta.com/…/article-about-ten-years-after-l…/

जागतिक मंदीच्या दसवर्षपूर्ती निमित्ताने…
https://www.loksatta.com/…/dr-rupa-rege-nittsure-article-o…/

अभिषेक बुचके

शेअर बाजाराची कटी पतंग…

देवाज्ञा

By admin | September 2, 2018 | Comments 0 Comment

लघुकथा || मराठी कथा || Marathi Story }} The King || After War

Image result for after war king

चहूबाजूंनी विजयाचे चित्कार ऐकू येत असले तरी अंतर्मनात मावळतीचा सूर्य लालसर रंग पसरतो तसा पराभवाचे रंग स्पष्टपणे दिसत आहेत. सरतेशेवटी काय कमावलं, काय गमावलं याची गोळाबेरीज केली तेंव्हा उत्तर ऋणच येत होतं. मला विश्वाचा सम्राट उपाधी देणारं माझं सैन्य, माझे अनुयायी माझ्या मनाच्या दरिद्रीपणाचा अंदाज लाऊ शकत नाहीत.

मला युद्ध हवं होतं??? नाही! कदापी नाही!

मग मला शांतता हवी होती??? तेही नाही!

मला माझ्या असूयेला वाट मोकळी करून द्यायची होती. द्वेष व्यक्त करायचा होता. मला सूड हवा होता ज्यासाठी हे युद्ध अटळ होतं.

आता सर्वस्व मिळूनही ही विषन्नता का मग? मुसळधार पाऊस अन पुर येऊन गेल्यानंतर येते ती ही शांतता का? आता नवनिर्मिती होईल हीच आस लावून बसावी लागेल.

मला पराभवाचे भय नव्हते. मला टीकेचेही भय नव्हते. पण आता भय वाटते आहे… जेंव्हा मृत्यूनंतर विधात्याच्या समोर सर्व हिशोब द्यावे लागतील तेंव्हा मान झुकता कामा नये. सर्वत्र विनाशानंतर चांगल्या समाजाच्या निर्मितीचं उत्तरदायित्व मला स्वीकारावं लागेल.

बुद्धिबळात प्यादे असोत, वजीर किंवा राजा, सगळेच दुसर्‍यांच्या हातातील सोंगाट्या! पूर्वजन्मातील पुण्याचं-पापाचं काहीतरी संचित असेल म्हणून इतरांपेक्षा वेगळी भूमिका, राजाची भूमिका मला निभवावी लागते.

करतकरविता तो, मी केवळ निमित्तमात्र!

जेंव्हा-जेंव्हा अपयश येईल तेंव्हा-तेंव्हा हे युद्ध गरजेचं होतं का? हा पहिला प्रश्न उभा राहील. काही मार्गांवर परतीचा प्रवास शक्य नसतो. येणारा प्रवास अजूनच कठीण असणार आहे… ईश्वरा मार्ग दाखव!

(#देवाज्ञा कथेतून)

अभिषेक बुचके || @Late_Night1991

उत्तरायण – कर्ण का आवडतो?

मै फ़िक्र को धुवे में उडाता चला गया!

By admin | September 2, 2018 | Comments 0 Comment

बरबादीयों का जश्न मनाता चला गया, मै #फ़िक्र को धुवे में उडाता चला गया!

गाडी वेगाने पुढे जात असताना एखादं सुंदर दृश्य मनभरून बघता येतच नाही। वाऱ्याच्या वेगासोबत ते मागे निघून जातं अन आपण मान वळवून त्याला बघण्याचा, मनात साठवण्यासाठी धडपडत असतो।

ते दृश्य पूर्णपणे न दिसल्याने हुरहूर तर असतेच। पण एखाद्या चित्रकारचं अर्धवट रेखाटलेलं, अपूर्ण चित्र बघावं तसं वाटतं। आपण मनातच स्वतःच्या #कल्पनाशक्तीने ते पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करत सुटतो, त्यात रंग भरून त्याला मनाप्रमाणे सजवू बघतो।

पण सगळं निरर्थक असतं! हातात कुंचला घेऊन, रंग घेऊन त्याला पूर्ण करण्याची आपली क्षमता नसते।

#आयुष्य तरी वेगळं काय आहे??? निघून गेलेल्या क्षणांबद्दल, घटनेबद्दल आज आपण काहीही करू शकत नाही हे माहीत असतांनाही विनाकारण त्या भूतकाळाला काल्पनिक रंग चढवत असतो अन #भविष्य कल्पित असतो!

सगळं सोडून द्यावं अन मनसोक्त जगावं आणि म्हणावं…

गम और खुशी में फर्क मेहसुस ना हो जहां

मै #दिल को उस मकाम पे लाता चला गया…

अभिषेक बुचके || @Late_Night1991

http://latenightedition.in/wp/?p=3225

पीपली लाईव्ह

By admin | September 2, 2018 | Comments 0 Comment

पीपली लाईव्ह || हिन्दी चित्रपट समालोचन || Review || चित्रपट समजून घेताना ||

Image result for peepli live movie

माणसाला जगण्यासाठी किती पैसा लागतो. अगदी अत्यल्प पैशातही तो आनंदाने जगू शकतो. पण अधिकाधिक पैसा मिळवणे हेच त्याच्या आयुष्यचं ध्येय बनून जातं. केवळ पैसाच नाही तर जिंकणं, त्यातही प्रतिस्पर्ध्यापेक्षा मागे न पडणे याला आजच्या युगात जास्त महत्व आलेलं आहे. स्वतःच्या विजयासाठी माणूस कुठल्याही थराला जाऊ शकतो. मग त्यापुढे दुसर्‍यांच्या विवंचना, वेदनांची पायमल्ली केली तरी त्याची खंत वाटत नाही. आपला समाज इतका संवेदनाहीन अन व्यवहारी विचारांचा झाला आहे. अगदी हीच संकल्पना “पीपली लाईव्ह” या चित्रपटातून अतिशय मार्मिकपणे मांडली आहे.

आपल्या लोकशाही व्यवस्थेत जे काही महत्त्वाचे भाग मानले जातात त्यात सामान्य माणूस, राजकारणी, प्रशासकीय अधिकारी आणि माध्यमं हे महत्वाचे भाग आहेत! पीपली लाईव्ह या चित्रपटातून ह्या सर्वांचे मुखवटे उतरवले आहेत. केवळ स्वतःच्या स्वार्थासाठी जगणार्‍या यंत्रांचं यामधून दर्शन घडतं. एक संवेदनाहीन समाजाचं वास्तविक दर्शन घडतं.

एक माणूस मरतोय, आत्महत्या करतोय याबद्दल कुठलही खेद नसणार्‍या व्यवस्थेत आपण राहतोय याची जाणीव होते. एका माणसाचा मृत्यू हा केवळ एक इव्हेंट असतो. स्वतःचं स्वार्थ साधणारा! स्वतःचे हेतु साधणारा!

नथ्था आणि त्याचा थोरला भाऊ बुधीया हे भारतातील सामान्य शेतकरी. एका सर्वसामान्य शेतकर्‍याची असते तीच त्यांची विवंचना. जगणं महाग होतं तेंव्हा ते मरणाची वाट धरतात. आत्महत्या केली तर आपल्या पूर्वजांची जमीन वाचेल, मागे राहिलेलं कुटुंब तरी दोन वेळची भाकरी खाऊ शकेल हे त्यामागचं साधं गणित. गावातल्या स्थानिक राजकरणी आणि ठाकुर कडे जेंव्हा ते भाऊ स्वतःची अडचण घेऊन जातात तेंव्हा त्यानेच त्यांना मरायचा सल्ला दिलेला असतो हे विशेष. कुटुंबाच्या जगण्याचा संघर्ष, कुटुंबाची फरफट आत्महत्येने संपेल अशी भोळी आशा हा अडाणी शेतकर्‍यांना असते.

हरिणीची वाट चुकलेला पिल्लू जंगलात भटकावं अन सदा शिकरीच्या शोधात असणार्‍या लांडग्यानी त्याला शिकार बनवावं अशी घटना घडते. TRP च्या मोहात अडकलेले माध्यमांना ही आत्महत्येची बातमी कळते अन सुरू होतो मृत्युचा सोहळा! चहूबाजूंनी लचके तोडले जातात.

माध्यम! ज्यांना आपण लोकशाहीचा चौथा स्तंभ मानतो. जर सरकारदरबारी न्याय मिळाला नाही तर आपल्यावर झालेला अन्याय जगासमोर मांडता येतील असं हक्काचं व्यासपीठ म्हणजे माध्यमं. पण दुर्दैवाने, ज्या चौथ्या स्तंभावर लोकशाही टिकून ठेवायची जबाबदारी आहे तोच स्तंभ आज डगमगतोय आणि व्यावसायिकरणाच्या नादात आपली प्रतिष्ठा गमावतोय हे या चित्रपटातून अधोरेखित केलं आहे.

त्यांना नथ्था च्या जगण्या-मरण्याशी कसलही देणं-घेणं नाही. त्यांना फक्त प्रतिस्पर्ध्याला मागे टाकून अव्वल नंबर गाठायचा आहे. स्वतःचं चॅनल मोठं करायचं आहे. आणि त्याहीपलीकडे जाऊन त्यांना पोसणार्‍या राजकारण्यांना खुश ठेवायचं आहे.

समाजातील समस्या, अनाचार सरकारसमोर मांडायचा, जगासमोर आणायचा हे खरं कर्तव्य असणारी माध्यमे क्रमवारीच्या गणितात मागे पडू नये म्हणून नसलेल्या बातम्या निर्माण करतात, राजकारण्यांच्या इच्छेनुसार कार्य करतात ही भीषण वास्तविकता चित्रपटातून समोर येते. हे केवळ चित्रपटातच आहे असं नाही, तर चित्रपट हा समाजाचा आरसा असतो. 26/11 चा हल्ला, याकुब मेमन फाशी, इंद्राणी मुखर्जी केस ते तैमुरचं बालपण इथपर्यंतचं सत्य तर आपण डोळ्यांनी पाहतो आहोत. माध्यमांनी स्वतःचं कर्तव्य बजावलं नाही हे तर ढळढळीत सत्य आहे.

संवेदनशीलता हरवलेल्या, पूर्णतः व्यवहारी बनलेल्या निष्ठुर माध्यमांचा कुरूप चेहरा चित्रपटातून विडंबनात्मक पद्धतीने समोर आणला आहे. बातमी येताच झुंडीने गावात शिरणार्‍या माध्यमांच्या व्हॅन आणि बातमी संपताच कचरा अस्ताव्यस्त टाकून गाव सोडून जाणार्‍या व्हॅन येथेच चित्रपटाचा खरा अर्थ दडलेला आहे.

राजकारण्यांना तर माणसांच्या रूपात मते दिसत असतात. मरनारा सामान्य शेतकरीही ते जातीच्या चष्म्यातून बघतात आणि प्रत्येक घटना त्यांच्या दृष्टीने मतांची बेगमी करणारा तमाशा वाटत असतो. शह-काटशहाच्या राजकरणात लोकशाही व्यवस्थेचे धिंडवडे काढले जात असतात. सत्ता-संपत्तीचा वापर करून माध्यमांना शय्यासोबती करणार्‍या ललनेप्रमाणे वापरलं जातं. मग कसलाच हिशोब राहत नाही. निर्ढावलेले राजकरणी आणि लज्जा सोडलेली माध्यमे अन दलाल बनलेलं प्रशासन देशाच्या अब्रूची लफ्तरे वेशीवर टांगतात.

People play politics. Either you are a victim or you just can clap. You don’t own the right to not to play the game.

चित्रपट एवढंच भाष्य करत नाही. त्याचा आवाका अजूनच मोठा आहे. त्यातून सांगितलेल्या बाबी अजूनच महत्वाच्या आहेत. चित्रपटात माध्यमांसोबतच राजकरणी, प्रशासन, पोलीस प्रशासन, ग्रामीण जनजीवन, आणि शेतकरीही यांच्यावरही हा चित्रपट भाष्य करतो. शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या हा मूळ विषय असला तरी त्याला अनेक पदर आहेत.

एका बाजूला नथ्था आणि त्याचा भाऊ राष्ट्रीय पातळीवर चमकत असतात आणि दुसरीकडे एक सामान्य शेतकरी असतो, होरीमिथा नावाचा! त्याचीही शेती जप्त झालेली असते तोही तितकाच गांजलेला असतो. पण परिस्थितीला शरण न जाता तो कष्टाने जगत असतो. आत्महत्या हा पर्याय तो निवडत नाही. जोपर्यंत शक्ति आहे, संघर्षाने तो जगतो आणि एके दिवशी त्याच स्वाभिमानाने मरूनही जातो. हा मार्ग नथ्था आणि त्याचा भाऊ निवडत नाहीत. ते पळवाट निवडतात. त्यांची अवहेलना होते. आत्महत्या हा पर्याय नाही हे अतिशय ठळकपणे, ठाशीवपणे इथे मांडण्यात आलं आहे. होरीमिथाच्या संघर्षाची कथा जगाला कळायला हवी असते पण पळवाट शोधणार्‍याची कथा माध्यमं हाताळतात, ज्यातून काहीच निष्पन्न होत नाही. प्रेरणा ही संघर्षातून येत असते, आत्मसन्मानाच्या लढाईतून येत असते. माध्यमांनी जर होरीमिथा ला हीरो बनवलं असतं तर ना राजकारण झालं असतं ना कोणाच्या मृत्युची अवहेलना. उलट समस्येच्या मुळाशी जाता आलं असतं. पण ते होत नाही ही आपल्या समाजाची शोकांतिका आहे.

चित्रपटातून दिला गेलेला हा संदेश जागतिक आशयाचा आहे. कष्टाला पर्याय नाही. सुख साध्य करण्याची कसलीही पळवाट नाही. आळस, लाचारी पराभूत मानसिकता ही लयालाच घेऊन जाते. मात्र, जगण्यासाठी संघर्ष, कठोर मेहनत लागते. एका बाजूला मृत्युची वाट पत्करून कुटुंबाला जगवू पाहणारा नथ्था आहे तर दुसरीकडे सर्वस्व पराभूत होऊनही दिवसभर राबून, माती खणून दोन वेळची भाकरी पोटात ढकलून मृत्युला सामोरं जाणारा होरीमिथा आहे. निवड आपल्या समाजाला करायची आहे. माध्यमांनी ठरवलं पाहिजे, कोणाचं नायकीकरण करायचं. राजकारण्यांनी ठरवलं पाहिजे कोणाच्या पाठीशी उभं राहायचं. प्रशासनाने ठरवलं पाहिजे कोणाला मदत करायची आणि सामान्य माणसाने ठरवायचं की आपल्याला काय बनायचं आहे.

लहान मुलं अतिशय एकाग्र होऊन साबणाच्या बुडबुड्यांशी खेळत असतात. त्यात त्यांना कोण आनंद होत असतो. पण हा निरर्थक, आभासी खेळ खेळण्यात गुंतलेलं मन जेंव्हा भानावर येतं तेंव्हा बराच वेळ निघून गेलेला असतो. एक दिवस या सगळ्यातून बाहेर आलं पाहिजे ही जाणीव महत्वाची. ती आपल्या समाजाला, व्यवस्थेला कधी होईल देव जाणे.

समाज तुमच्या-माझ्यासारख्या गुण-अवगुणांनी भारलेल्या माणसांनीच बनतो. कोणच ईश्वर नसतं. पण सुंदर समाज बनवायचा असेल तर ती प्रत्येकाची जबाबदारी असते. ती प्रत्येकाने स्वीकारली पाहिजे. ही व्यवस्था रूजली पाहिजे, समाज फुलला पाहिजे. तेंव्हा “पीपली लाईव्ह” करायला जग उभं राहील.

– अभिषेक बुचके || @Late_Night1991

चित्रपटातील मित्र!