तोच असे सोबती… || मराठी कथा || गुंतागुंत || पौगंडावस्था || मैत्री || Marathi Story || Alone
माझी त्याची ओळख घरासमोरच्या बागेत झाली. अस्मित त्याचं नाव. माझं नाव नचिकेत. मी पाचवीत वगैरे असेन, त्यावेळेस शाळा सुटली की मी त्या बागेत जाऊन बसायचो. मैदानी खेळ खेळावेत म्हणून घरचे फार आग्रही असायचे. तसे माझे फार कोणी मित्र नव्हते. म्हणजे अगदी पहिलेपासूनच. मी थोडासा मितभाषी होतो. फार कमी बोलायचो. घरी नातेवाईक आले तरीही तोच प्रकार होता. आई-बाबांशीही फार बोलायचो नाही.
अस्मित मला फार जवळचा वाटायचा. तो जवळपास माझ्याच वयाचा. अगदी थोड्या वेळात आमची मस्त मैत्री झाली होती. दिसायलाही तो खूप गोड. गोरापान, मांजरासारखे हिरवट डोळे, छोटुसं नाक अन तो गोंडस चेहरा. मला तो खूप आवडायचा. माझे बाकीचे कोणी मित्र नव्हते पण हा मात्र मित्र म्हणून सदैव माझ्यासोबत असायचा. तोच एकटा होता ज्याच्याशी मी खूप आणि मनसोक्त बोलायचो.
रोज संध्याकाळी पाच वाजता मी त्या बागेत जायचो. गुलमोहराच्या झाडाखाली एक हिरवा बेंच ठेवलेला होता. तो तिथे बसलेला असायचा. त्यालाही फार कोण मित्र नव्हते. माझ्यासारखीच परिस्थिती. तो माझीच वाट बघत तिथे बसलेला असायचा. आम्ही भेटलो की भरपूर गप्पा मारायचो. मी कधीच कोणाला न सांगायच्या गोष्टी अस्मितला सांगत होतो. मनात जे जे येईल ते ते ते मी बोलून मोकळं व्हायचो. तो मला खूप जवळचा, विश्वासार्ह वाटायचा. त्याच्याशी बोललं की मन शांत व्हायचं. तोही सगळं सांगायचा.
अस्मितचे आई-वडील त्याच्याकडे लक्ष देत नसत. त्याला मारत. म्हणून तो दिवसभर बाहेरच बसायचा. तो कोणत्यातरी महापालिकेच्या शाळेत जात असे. तो इथे येऊन बसत हे त्याच्या घरी माहीत नसायचं. दिवसभर शाळेत, संध्याकाळी इथे बागेत अन मग उशिरा रात्री घरी असं तो करायचा म्हणे!
अस्मित मला माझ्या प्रत्येक गोष्टीत मदत करत असे. माझा अभ्यास, स्पोर्ट्स, कपडे कसे घालावे असो किंवा इतर अनेक लहान-मोठ्या बाबी, त्यात तो मला सहकार्य करत असे. मी लिहीलेल्या कविताही तो लक्ष देऊन ऐकत असे. मी इतरांना माझ्या कविता सांगत नसे.
रोज संध्याकाळी पाच ते सात आमच्या गप्पा चालायच्या. तो खूप हुशार आहे असं मला वाटायचं. पण त्याने कधीच तसं भासू दिलं नाही. कदाचित यातच त्याचं मोठेपण होतं.
काळानुरूप आमची मैत्री खुलत गेली. आमच्या दोघांच्या मैत्रित तिसरा कधी कोण आला नाही. नंतर नंतर तर मला त्याच्याशिवाय बिलकुल करमायचं नाही. सतत त्याची सोबत असावी असं वाटायचं. मनात गर्दी करत असलेल्या अनेक गोष्टी त्याच्याशी बोलून मन मोकळं करावं असं वाटायचं. तोही निमूटपणे सगळं ऐकून घेत अन त्यावर मला सल्ला देत. मी त्यासाठी कुठे गावाला जायचंही टाळायचो. माझ्या घरी, आई-बाबाला मी अस्मितबद्धल फार काही सांगितलं नव्हतं. एक दोनदा आईने मला त्याच्यासोबत बागेत बघितलं, पण ती कधी काही बोलली नाही.
आमची मैत्री नवनवे टप्पे गाठत होती. कदाचित जगात तोच एकटा होता जो मला व्यवस्थित समजून घ्यायचा. निव्वळ काळ्या पेन्सिलीने काढलेलं चित्रात त्याने रंग भरले होते. त्याच्यामुळेच माझं आयुष्य उत्साही अन मनोरंजक झालं होतं. सतत वाटणारा एकटेपणा नाहीसा झाला होता.
आता दोन वर्षे झाली होती आमच्या मैत्रीला. आम्ही हुल्लडबाजीही करायला शिकलो होतो. त्या नाल्याच्या तेथून वेगाने धावणार्‍या रेल्वेवर पाण्याने भरलेले फुगे मारायचो अन पळून जायचो, कधी लहान मुलांना चॉकलेट देऊन खुश करायचो, हमाल लोकांच्या गाडीला धक्का मारून मदत करायचो, झाडवरच्या मधमाशीच्या मोहोळाला दगड मारून पळून जायचो तर कधी दुसर्‍यांच्या लग्नाच्या वरातीत जाऊन नाचायचो. खूप मजा यायची… मला तर इतकं हलकं हलकं वाटायचं जणू मी आकाशात उडत असल्याचा भास व्हायचा.
आता आम्ही केवळ मित्र नव्हतो तर भागीदार होतो. खट्याळपणा, दंगामस्ती, लोकांची मदत या सर्व गोष्टी आम्ही मिळून करत असू. मैत्रीचे बंध अधिकच घट्ट झाले होते. मला सख्खा भाऊ किंवा बहीण नव्हती. पण तोच मला भावासारखा होता. असंही, सख्या भावाप्रमाणे तो माझी काळजीही घेत असे. मला खूप चांगला मित्र मिळाल्याचा खूप अभिमान वाटत होता.
इतके वर्षे एकटं, अभ्यासाच्या गर्तेत अन नीरसपणे जाणारं माझं आयुष्य अतिशय झगमगीत अन खेळकर पद्धतीने जात होतं. घरी गेल्यावरही मी मजेत राहत असल्याने आई-बाबा निश्चिंत होते.
नववीत असतानाची घटना असेल. मी खूप आजारी होतो. मला हॉस्पिटलमध्ये दाखल केलं होतं. बरेच नातेवाईक वगैरे भेटून गेले. क्लासटीचर, शाळेतील एक-दोन मित्रही भेटून गेले पण हा अस्मित काही आला नाही. मला त्याचा खूप राग आलेला. त्याच्याशी कधीच बोलायचं नाही असं मी मनाशीच ठरवलं होतं. मी बरा झालो. बरेच दिवस बागेकडे फिरकलो नाही. मला अस्मितची आठवण येत पण मी जाणीवपूर्वक टाळत असे. मी त्याच्यावर नाराज होतो. पण एके दिवशी सहज म्हणून बागेत फिरत गेलो. त्या बेंचवर शांतपणे, एकटाच बसलेला असताना अस्मित मागून आला अन त्याने माझ्यासमोर केक ठेवला, मला गिफ्ट दिलं अन आम्ही माझ्या दुखण्यातून बरं झाल्याची पार्टी केली. माझा राग लागलीच गेला. मला समजलं की तोही आजारी होता. पण तो रोज माझी वाट बघायचा म्हणे त्या बागेत.
मला खरच स्वतःचं वाईट वाटलं. मी त्याच्यावर विश्वास ठेवायला हवा होता. त्याला माझी चिंता होती. पण ह्यामुळे आमची मैत्री अजूनच घट्ट झाली.
मला आठवतं, मी दहावीला असेन. आम्ही गावाबाहेरच्या एका चिल्ड्रेन पार्कमध्ये चेस खेळत बसलो होतो. तो जिंकत होता, पण मीही हार मानणार नव्हतो. आम्ही खेळत असताना एक मुलगी समोर बसलेली दिसली. आमच्यापेक्षा थोडीशी मोठी होती. आमची पैज लागली… त्या मुलीला जाऊन कीस करायचा… मला खरं तर प्रचंड भीती वाटत होती. ही कल्पना अस्मितची होती. तो आग्रह करत होता. पण कोणाला जर समजलं किंवा त्या मुलीने कोणाला सांगितलं तर कठीण होणार होतं. पण मलाही ‘ते’ करावंसं वाटत होतं.
आधी अस्मित गेला. तो तिला काहीतरी म्हणाला अन त्या मुलीने त्याला लागलीच कीस केलं. मला आश्चर्य वाटलं. चित्रपटात दाखवतात तसं माझ्या डोळ्यांसमोर घडलं होतं. माझ्या अंगातून घाम गळत होता. शरीर मात्र थंडगार पडलं होतं. तो हसत, आनंदाने उड्या मारत माझ्याकडे आला अन म्हणाला, “आता तुझी बारी…”
मला भीती तर वाटत होती पण खूप उत्सुकता तर होती. अस्मित म्हणल्याप्रमाणे त्याला ‘ते’ करण्यात खूप मजा आली होती. पण तो खूप हँडसम दिसायचा. त्याच्याकडे कोणतीही मुलगी आकर्षित झाली असती. पण मी फार काही चांगला नाही दिसायचो. पण किल्ला लढवणे तर भाग होतं.
मी हळूहळू त्या मुलीजवळ गेलो. तिच्यासमोर जाऊन उभा राहिलो. तिच्या खांद्याला हात लावला तशी ती माझ्याकडे आश्चर्याने बघत होती. मी तिच्याकडे बघून हसलो. ती उभी राहताच मी तिला कीस करायचा प्रयत्न केला… तिच्यावर स्वतःला लादत होतो… पण क्षणात तिने माझ्या कानफटात लगावली. गाल लालबुंद झाले. ती रागाने माझ्याकडे बघत होती.
“how dare you? Who are you?” म्हणत होती…
नशीब की त्या वेळेस बागेत कोणीच नव्हतं. तिने कोणाला बोलवायच्या आधी मी आणि अस्मितने धूम ठोकली. तो माझ्यावर प्रचंड हसत होता. मला मात्र त्याचा खूप दुस्वास वाटत होता. त्या मुलीने त्याला स्वीकारलं अन मला नाकरलं याचा जास्त खेद होता. तो माझी खिल्ली उडवत होता.
त्या दिवसानंतर आम्ही त्या जागेवर परत कधीच गेलो नाहीत. पुढे काय झालं आम्हाला समजलं नाही, पण आम्ही तिथे परत कधीच गेलो नाहीत. मी दोन-तीन दिवस अस्मितलाही भेटलो नाही. मला त्याचा राग आला होता. पण त्या दिवशी दुपारी, आई-बाबा कामाला गेलेले असताना तो आमच्या घरी आला. आज तो पहिल्यांदाच आमच्या घरी आला होता. मी त्याला भाव दिला नाही. पण तो नेहमीप्रमाणे खेळकर मूडमध्ये होता.
मी काही बोलत नाही, त्याला भाव देत नाही हे बघून तो माझ्याजवळ आला अन म्हणाला, “मी असताना तुला कधीच कसल्याच गोष्टीची कमी पडणार नाही असं म्हणत त्याने माझा कीस घेतला…”
मला क्षणभर ओकारी आली… कसतरीच वाटलं… अत्यंत घाण… त्याला मारवसं वाटत होतं… पण क्षणात ते घडलं अन मला प्रतिक्रियाही देता आली नाही…
“हा असा करायचा असतो कीस…” असं म्हणत तो क्षणपणे निघूनही गेला.
मी रात्रभर विचार करत होतो. मला त्याचं वागणं उमगलं नाही. तो असा विक्षिप्त कधीच वागलेला नव्हता. पण आज तो असा का वागला? तो ‘तसला’ तर नाही न? शक्य नाही…
परत काही दिवस आमची भेट झाली नाही. काही दिवसांनी बागेत आमची भेट झाली. मी जरा सावधपणे अन आकसलेपणाने वागत होतो.
“त्या दिवशी काय केलस?” मी निग्रहाने विचारलं.
तो जोरजोराने हसू लागला. त्याचं हसणं थांबतच नव्हतं.
मी गंभीरच होतो. मी त्याच रोखाने म्हणालो, “तुझ्याशी मैत्री ठेवायची का नाही याचा विचार करावा लागेल…?”
तो लागलीच शांत झाला अन माझ्याकडे बघू लागला. तो नंतर म्हणाला, “तू माझा खरा अन एकमेव मित्र आहेस… तुझ्यासाठी मी काहीही करू शकतो… तुला आयुष्यात जर कोणत्या गोष्टींची कमी वाटत असेल तर मी ती भरून काढेन… तुला त्या मुलीने स्पर्श करू दिला नाही… तुला त्यातलं काहीच कळत नाही… तू नाराज होतास… तुला सगळ्या गोष्टी ज्ञात करून देणं मित्र म्हणून माझं काम आहे…”
मी आश्चर्याने म्हणालो, “बास एवढच????”
तो ठामपणे म्हणाला, “हो… तू मला काही वेगळं समजलस का मग? मी मैत्री निभावतो… तुझ्यासाठी काही पण…”
मग मीही हसायला लागलो. त्याने केवळ माझ्यासाठी ‘तो’ प्रकार केला आणि तो ‘तसला’ नाही हे ऐकून बरं वाटलं.
रात्री बराच विचार केला. अस्मितचा स्वभाव माझ्यापेक्षा भिन्न होता. अगदी उलटा. माझ्यात जे नव्हतं ते त्याच्यात होतं. मित्र म्हणून तो माझ्यासाठी काहीही करायला तयार होता. त्याची ही मैत्री बघून मला खरंच अतिशय आनंद होत होता. जगात कोणीतरी माझ्यासाठी कायम उभा आहे ही जाणीव दृढ झाली होती. मला भाऊ असता तर त्यानेही माझ्यासाठी इतका विचार केला नसता. अस्मित मला त्याच्या आयुष्यातील आमुलाग्र स्थानी समजतो हे मला समजलं होतं. त्याच्या घरातील वातावरण असेल किंवा अजून काही, तो मला खूप मानत होता.
आम्ही तो प्रसंग विसरूनही गेलो. पुन्हा पहिल्यासारखे कुचाळक्या करत गावभर फिरत होतो. आमची मैत्री आता आमच्या दोघांच्या आयुष्यात सर्वोच्च ठिकाणी गेलेली होती.
दहावीचं वर्ष होतं. खूप हौस, मजामस्ती झाली होती. परीक्षाही आलेल्या. ज्याची भीती होती तेच झालं. मी दहावीत नापास झालो. आई-बाबा प्रचंड संतापले. त्यांनी माझ्या संगतीचा, माझ्या सर्व सवयींचा अन आयुष्याचा धांडोळा घ्यायला सुरुवात केली. काहीच दिवसांत त्यांना माझं समांतर आयुष्य समजलं होतं.
मला डॉक्टर बोरफळे यांच्या मेंटल हॉस्पिटलमध्ये भारती केलं होतं. डॉक्टर बोरफळे psychiatrist होते. ते मला वेडा समजत होते. माझ्या समांतर आयुष्यात गुप्तहेरी, हेरगिरी केल्यानंतर माझ्या आई-बाबांना ज्या गोष्टी समजल्या त्यावरून त्यांनी असा निष्कर्ष काढला की मला मानसोपचारतज्ञाची गरज आहे.
ते म्हणतात की “अस्मित” नावाचा मुलगा अस्तीत्वात नाहीच…! हे कसं शक्य आहे? गेली चार-पाच वर्षे मी ज्याच्यासोबत आयुष्य काढतो आहे तो मुलगा, मनुष्यप्राणी अस्तीत्वात नाही…? मग मी कोणाशी बोलायचो…? कोणासोबत खेळायचो…? माझा डॉक्टर आणि इतर लोकांवर विश्वास नव्हता. अस्मित माझा जवळचा मित्र आहे यावर माझा ठाम विश्वास आहे.
डॉक्टर बोरफळे यांनी याचं काहीतरी विश्लेषण केलं होतं म्हणे… मी लहानपणापासून एकलकोंडा होतो. मला बोलायला, खेळायला व्यक्त व्हायला कोणीच नव्हतं. आजी-आजोबा-भाऊ-बहीण नाही. आई-बाबा दिवसभर कामावर जायचे. मी अबोल होत गेलो. माझ्यासोबत कोणीही मैत्री करत नव्हतं. मी कोणाशी बोलू शकत नव्हतो. माझ्या मेंदूचा मानसिक विकास थांबला. मग माझ्या मेंदूनेच एक प्रती “मी” उभा केला. एक मित्र म्हणून. तो फक्त माझ्या मेंदूने “consider” केला होता. मला “मी” जसा हवा आहे तसा अस्मित बनत गेला. कारण माझा मेंदुच त्याला घडवत होता. तो फक्त मला दिसायचा, माझ्याशी बोलायचा अन सर्वकाही माझ्याशी त्याचं विश्व मर्यादित होतं. त्यामुळेच तो मला कधी दुसर्‍यांसोबत दिसला नाही. कारण माझा मेंदू मलाच मूर्ख बनवत होता. तो मला ह्या भ्रमातून बाहेर येऊ देत नव्हता की “अस्मित” खोटा आहे. त्याचं चांगलं दिसणं, भाडभड बोलणं, हुशार असणं, हुल्लडबाजी ही मला मनातून हवी होती. ती मी स्वतःहून, माझ्या ‘नचिकेत’ या प्रतिमेसह, स्वभावासह ते करू शकत नव्हतो. माझ्या इच्छा असल्या तरी त्या मी पूर्ण करू शकत नव्हतो. माझं व्यक्त होणं बंद झालं होतं. त्यामुळेच मेंदूने “अस्मित” उभा केला अन त्याच्याकडून सर्व घडवून घेतलं. मी सतत मीच निर्माण केलेल्या ‘आवरणाखाली’ वावरत होतो.
मला ‘मीच’ सर्वात जवळचा मित्र होतो. दुसरे सजीव मित्र माझ्याजवळ येत नव्हते, त्यांची माझी मैत्री होत नव्हती म्हणून मीच स्वतःचा सर्वोत्तम मित्र बनलो होतो. माझ्याशिवाय माझा कोणीच मित्र नव्हता. म्हणूनच मी आजारी असलो की ‘अस्मित’ही आजारी असायचा. माझ्या मनाची अवस्था त्याच्या आयुष्य बनली. पण एक क्षण आला जेंव्हा माझ्याच मेंदूला अस्मित खरा की खोटा यातील भेद समजत नव्हता. तो समजेना झाला म्हणून मी अस्थिर झालो.
आता गेली सहा महीने झाले माझ्यावर ह्या रुग्णालयात उपचार चालू आहेत. ते डॉक्टर लोक रोज नसलेल्या ‘अस्मित’ बद्धल बोलत असतात. ते ‘अस्मित नाही’ असं माझ्या मनावर बिंबवत असतात. अस्मित असो किंवा नसो, माझ्याशी त्याचं काही देणं घेणं नव्हतं. मीच माझा सर्वोत्तम मित्र होतो हे तरी मला समजलं होतं. जोपर्यंत मी जीवंत आहे तोपर्यंत मीच माझा मित्र राहणार होतो हे मला लक्षात आलं होतं. मग ते रूप आज अस्मित सारखं असलं तर उद्या अन्य कोणाचं असतं… पण माझा मित्र मीच…
===समाप्त===
कथेचे सर्वाधिकार लेखकाकडे सुरक्षित || copyrights @ abhishek buchake
latenightedition. in }{ @Late_Night1991
कल्याण
