15 ऑगस्ट आणि चर्चा
लोकशाही || देश || स्वातंत्र्य || मानवी मूल्य ||
काल रात्री जवळपास तीन वाजेपर्यंत दोन मित्रांसोबत conf call वर लोकशाही, स्वातंत्र्य आणि भारत देश याबद्दल चर्चा सुरू होती. मध्ये मध्ये आयडिया, जिओ आणि एयरटेल आमच्या चर्चेमध्ये अडथळा आणायचा प्रयत्न करत होते पण पंगत बहरत असताना सोडून जायची इच्छा कोणाचीच नव्हती. प्रत्येकाने आपआपल्या जागा बदलत, हेलो हेलो करत नेटवर्कशी चिवटपणे लढा देत चर्चा सुरू ठेवली. आमची चर्चा ऐकण्यासाठी साक्षात वरूनदेव हजर होता. काहीजण आमच्या ह्या गहन चर्चेला रिकामटेकडेपणा म्हणू शकतात पण रात्री तीन वगैरे वाजेपर्यंत देशावर चर्चा करणे ही देशाप्रती असलेली बांधिलकी म्हणता येईल.
स्वातंत्र्य, पटेल-नेहरू-सावरकर, फाळणी, इंदिराजी, अटलजी ते मोदी या व्यक्तिमत्वांवर आणि परराष्ट्रनीती, पाकिस्तान, सामाजिक विकास, आरक्षण, वित्तीय तूट, भाषिक अस्मिता, पॉपकॉर्न इत्यादि विषय त्वेषाने मांडले गेले. मधून मधून जयाच्या जांभयाचा आवाज वगळता बाकी चर्चा जोरात चालू होती. मध्ये-मध्ये अमर्‍या ने सरकारचा निषेध वगैरे केल्याचंही ऐकू आलं पण नेटवर्कनेच त्याचा आवाज दाबला.
गहन चर्चा आणि मंथनानंतर असा निष्कर्ष निघाला की “जबतक सनिमा है तबतक लोग *** बनते रहेंगे..”
चर्चेत ज्याने उत्तम मुद्दे मांडून आपला प्रभाव इतर दोघांवर टाकला त्याने आज गोल्ड चित्रपट दाखवायचं ठरलं.
बाकी गमतीचा विषय बाजूला ठेवला तरी चर्चा खरच बरी झाली. भारतासारख्या अगडबम देशात, जिथे पावलोपावली सामाजिक संदर्भ, भाषा, जगण्याचे अर्थ, जाती, संस्कृती बदलत जाते त्या देशावर केंद्र सरकार पाच वर्षे समर्थपणे, कसलीही चूक न करता समर्थपणे काम करू शकत नाही अशी ओरड देशाच्या प्रत्येक कोपर्‍यतून होत असते. ज्या भूमीत एक समृद्ध संस्कृती नांदत होती ती आठशे वर्षे परकीयांच्या गुलामगिरीत जखडल्या गेल्यानंतर सत्तर वर्षात संपूर्ण सक्षम बनेल असा आशावाद जरा भोळसट वाटतो. म्हणजे सरकार पाच वर्षे व्यवस्थित कारभार करू शकलं नाही असं म्हणताना आपण एखाद व्यवसाय, संस्था वगैरे पाच वर्षे कसलीही चूक न करता चालवू शकतो का? संस्था वगैरे सोडा पण ट्विटरवर पाच वेगवेगळी अकाऊंट किंवा WA ग्रुप तरी चालवू शकतो का? पण ती अपेक्षा आपण सरकारकडून ठेवतो. म्हणजे कॉंग्रेसच्या काळातही असच होतं हा खुलासाही करावा लागेल. अनेक प्रांतिक अस्मिता, भाषिक अस्मिता, विविध जाती-धर्मांचे प्रश्न, भौगोलिक रचना वगैरे वगैरे लक्षात घेऊन केंद्र सरकार कार्यरत असतं. असे अनेक मुद्दे होते ज्यावर डायलोगफेक अन शायरीबाज चर्चा झाली.
आपण राज्यामध्ये दोन वेगळ्या जिल्ह्याचे म्हणून भांडतो; देशात दोन वेगळ्या भाषेचे-राज्याचे म्हणून भांडतो, जगामध्ये दोन वेगळ्या देशाचे म्हणून भांडतो. आता बाहेरून कोणी हल्ला केला तर पृथ्वीचे म्हणून एकत्रित होऊ. म्हणजे त्या Independence Day चित्रपटात दाखवतात तसं. पण राष्ट्रांतील सरहद ही आजची वस्तुस्थिती आहे. मानवी उत्क्रांतीत राष्ट्र ही भावना कोठून आली काय माहीत. धर्माने सांगितलं, संतांनी सांगितलं, कायद्याने सांगितलं तरी मानव काही सुधारत नाही. स्वातंत्र्यदिनी देशाच्या विकासाची फुटपट्टीवर मोजमापे काढली जातात पण मानवी मूल्यांचं मोजमाप कोणत्याच राष्ट्राच्या स्वातंत्र्यदिनी होत नाही. कारण त्यात फार काही विकास झालाय असं वाटत नाही. विश्वशांतीसाठी यज्ञ बिज्ञ करणारे जरी मूर्ख वाटत असले, दिखावा जरी करत असले तरी त्यांची भावना खूप महत्वाची आहे. संतांनी, अवतरांनी जे सांगितलं, शिकवलं ते संपूर्ण मानवी समाजासाठी होतं. पण आपण संकुचित झालो. चालायचंच!
लहानपणी झेंडा वंदनला खाऊ मिळतो म्हणून खास आकर्षण असायचं. मग सुट्टी मिळते म्हणून झेंडा वंदन आवडू लागला. मग बेरोजगारीच्या काळात काहीच फरक पडत नव्हता. आता तर कोणी बोलवतही नाही आणि जातही नाही. त्या “निशाणी डावा अंगठा” चित्रपटात एक संवाद आहे, “झेंडा वंदन नसतं तर लोक 15 ऑगस्ट अन 26 जानेवारीही विसरले असते.” कटू असलं तरी यात तथ्य आहे. ज्या भूमीला स्वातंत्र्य मिळावं म्हणून अनेकांनी प्राण दिले, आयुष्य वेचलं त्या स्वातंत्र्यचे संदर्भ फारच संकुचित झाले असावेत. महाभारतात सांगितलं आहे, धर्माची स्थापना व्हावी म्हणून इतका संहार झाला. माणसं मेली हे बघण्यापेक्षा कोणत्या प्रवृत्तीच पतन झाल्यानंतर धर्म वगैरे स्थापन झाला हे बघायला पाहिजे. मानवतेच्या प्रवासात राष्ट्र महत्वाचा भाग आहे.
दुपारी बर्‍यापैकी झोप झाली असल्याने रात्री जागरण करायला काही वाटलं नाही. आज गोल्ड चित्रपट बघून ह्या मैफिलीची भैरवी करायची.
बाकी, वंदे मातरम… जय हिंद…!
